Phân lân

1. Khái niệm về phân lân

Phân lân là những phân có chứa nguyên tố dinh dưỡng phôtpho dưới dạng ion photphat, dùng bón cho cây trồng.

- Độ dinh dưỡng của phân lân được đánh giá theo tỉ lệ % khối lượng P2O5 tương ứng với lượng P có trong thành phần của nó.
- Nguyên liệu để sản xuất phân lân thường là quặng apatit, photphorit.

2. Vai trò

Lân có vai trò quan trọng trong đời sống của cây trồng. Lân có trong thành phần của hạt nhân tế bào, rất cần cho việc hình thành các bộ phận mới của cây. Lân tham gia vào thành phần các enzim, các prôtêin, tham gia vào quá trình tổng hợp các axit amin. Lân kích thích sự phát triển của rễ cây, làm cho rễ ăn sâu vào đất và lan rộng ra chung quanh, tạo thêm điều kiện cho cây chống chịu được hạn và ít đổ ngã. Lân kích thích quá trình đẻ nhánh, nảy chồi, thúc đẩy cây ra hoa kết quả sớm và nhiều. Lân làm tăng đặc tính chống chịu của cây đối với các yếu tố không thuận lợi: chống rét, chống hạn, chịu độ chua của đất, chống một số loại sâu bệnh hại v.v…

Triệu chứng thiếu lân của cây trồng

- Bề ngoài còi cọc toàn bộ, các lá trưởng thành có màu sẫm đặc trưng đến màu lam-lục, phát triển rễ bị hạn chế.
- Nhiều loại cây trồng khi thiếu lân lá chuyển sang mầu tím đỏ (huyết dụ ở ngô) hay đỏ, thỉnh thoảng lá và thân bị tía, cây thon mảnh.
- Chín chậm và không có hoặc phát triển kém về hạt và quả.

Cây lúa được bón đủ lân đẻ khỏe, bộ rễ phát triển tốt, trỗ và chín sớm (ngay cả trong điều kiện nhiệt độ thấp).

Lúa thiếu lân cây còi cọc, đẻ nhánh kém, bộ lá lúa ngắn, phiến lá hẹp, lá có tư thế dựng đứng và có mầu xanh tối, số lá, số bông và sô hạt trên bông đều giảm.

Trong ruộng lúa thiếu lân thì không thấy có tảo phát triển.

3.  Kỹ thuật sử dụng phân lân

Lân là yếu tố phân bón có thể xuất hiện nhu cầu ngay khi đã bón đủ đạm.

Bón lân: Vì lân được SX chủ yếu theo 2 cách (dùng axit sunphuric đặc để khử quặng thành lân (lân supe) nên lân này có PH từ 4 - 4,5(gây chua đất). Trong khi đó lân nung chảy lại có tính kiềm (PH = 8 - 8,5) vì quặng được nung chảy ở nhiệt độ cao thành lân. Do đó cần kiểm tra để biết đất ruộng là chua, trung tính hay kiềm mà chọn lân nào cho thích hợp. Cụ thể là đất chua nên bón lân nung chảy, đất hơi chua hoặc trung tính nên bón supe lân. Là yếu tố chậm phân giải nên phân lân phải bón sớm cho cây (bón lót là chủ yếu). Bón lân nên kết hợp với phân chuồng. Tốt nhất supe lân nên ủ cùng phân chuồng sẽ làm tăng hiệu suất của lân, hạn chế sự cố định của đất.

Lưu ý: Khi bón lân phải giữ đủ độ ẩm cho đất, không để đất khô. Mặt khác, khi bón nên trộn vào đất để phân càng gần rễ càng tốt.

Đất mới khai hoang trừ một số trường hợp đặc biệt hiệu quả phân lân không rõ. Sau nhiều năm trồng trọt, không bón phân lân, lân trong đất nghèo dần. Năng suất cây trồng càng cao thì dự trữ lân trong đất càng tỏ ra không đủ để cung cấp cho cây. Sản phẩm lấy đi càng nhiều, lân trong đất càng nghèo cạn kiệt. Nhu cầu bón lân xuất hiện dần theo tình hình thâm canh phát triển.

Phân lân nên chú ý sử dụng để bón lót

Để giải quyết nhu cầu lân vào các thời kì sau đó, cách thường dùng là phun lân lên lá cây cùng với các chất vi lượng và điều hòa sinh trưởng.

*Chọn dạng phân bón
Để phát huy hết hiệu quả của phân lân đối với cây trồng, trước khi sử dụng phân lân chúng ta cần lựa chọn loại phân lân phù hợp dựa trên các cơ sở sau:

• Căn cứ vào pH đất:
+ Supe lân nên bón trên đất trung tính, khi bón supe lân trên đất chua, trước đó phải bón vôi để trung hoà độ chua đến pH = 6,5 thì phân này mới phát huy hết hiệu quả.
+ Phân lân thiên nhiên, phân lân nung chảy bón cho đất chua, đất bạc màu, đất trũng, đất lầy thụt.
• Căn cứ các yếu tố dinh dưỡng đi kèm trong phân lân
Có vai trò quan trọng để nâng cao hiệu quả của phân bón. Nhiều trường hợp dạng phân bón này tỏ ra tốt hơn dạng phân bón kia là do yếu tố dinh dưỡng đi kèm.
+ Supe lân do có chứa S nên thể hiện tính ưu việt với các cây có nhu cầu S cao.
+ Phân lân nung chảy nhờ có chứa Mg, SiO2 nên thể hiện tính ưu việt rất rõ trên đất thoái hoá rửa trôi mạnh hay khi bón cho các cây trồng có nhu cầu về các chất này cao.
Tuy nhiên, sự phối hợp nhiều loại phân lân trong sử dụng thường cho hiệu quả cao hơn. Do mỗi dạng phân lân đều có những ưu điểm và nhược điểm nhất định sự phối hợp chúng trong sử dụng sẽ phát huy được những ưu điểm, khắc phục được nhược điểm của từng dạng phân, tạo nên hiệu quả sử dụng phân bón chung tốt hơn.

• Vai trò của đạm đối với hiệu quả của việc bón lân

Phân lân chỉ phát huy tác dụng khi đất có đủ đạm hay được bón cân đối với phân đạm theo yêu cầu của cây. Trong trồng trọt nếu chưa có khả năng tăng được lượng phân N bón thì chưa nên tăng lượng lân bón vì sẽ không đem lại hiệu quả.

*Thời kỳ bón phân lân
Đối với hầu hết tất cả các loại cây trồng ở thời kỳ đầu sinh trưởng (thời kỳ cây con) rất cần lân để ra rễ và nếu thiếu lân ở thời kỳ này sẽ dẫn đên tình trạng khủng hoảng lân. Hơn nữa lân được tích luỹ vào trong cây ở giai đoạn sinh trưởng trước có thể chuyền hoá để tái sử dụng cho giai đoạn sau khi trong đất thiếu. Vì vậy, cần chú ý bón phân lân đủ cho cây trồng ngay từ đầu đối với tất cả các loại cây trồng. Bất cứ loại phân lân nào, cũng lấy bón lót là chính.

Việc bón thúc phân lân có thể cần thiết khi cây trồng có biểu hiện thiếu lân, hay vì lý do nào đó chưa bón lót toàn bộ lượng phân lân cần bón. Riêng trong sản xuất hạt giống, rất cần bón thúc phân lân trước thời kỳ hình thành hạt nhằm làm tăng tỷ lệ lân trong hạt giống, làm tăng sức nảy mầm và các chất lượng khác cho hạt giống. Việc bón thúc phân lân chỉ đạt hiệu quả khi bón bằng phân supe lân.

*Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân lân
Để nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phân lân khi sử dụng chúng ta cần chú ý những điểm sau:

+ Bón phân lân vào thời kỳ cây có nhu cầu lân cao (vườn ươm, ruộng mạ, lúc mới trồng cây trồng).
+ Bón phân lân càng gần rễ cây càng tốt, bón cho cây trồng cạn thường bón theo hàng theo hốc.
+ Bón phân lân kết hợp với phân chuồng, theo tỷ lệ so với phân chuồng, 2% đối với supe lân, 3 - 5% đối với photphorit.
+ Phối hợp supe lân với các loại lân khác trong sử dụng.
+ Bón phân lân theo đất: Đất chua nghèo lân dùng phân lân thiên nhiên; đất bạc màu, đất nhẹ nghèo Mg dùng phân lân nung chảy. Đất kiềm, trung tính dùng phân supe lân.
+ Bón phân lân theo cây: Ưu tiên bón phân lân cho các cây có nhu cầu lân cao, cây trồng cạn đặc biệt là các cây ngắn ngày nên bón supe lân, lúa nên bón phân lân nung chảy hay phân lân thiên nhiên, cây bộ đậu và phân xanh nên dùng phân lân thiên nhiên.
+ Chỉ supe lân mới có thể được dùng để bón thúc còn các loại phân lân khác chỉ dùng bón lót.

• Có thể bón phân lân cải tạo và bón lân duy trì

- Bón phân cải tạo: Là bón lượng lân lớn hơn nhiều so với nhu cầu của cây nhằm làm tăng hàm lượng lân có trong đất đến một mức thoả đáng tạo khả năng để đất cung cấp lân tốt cho cây và thường làm đối với đất nghèo lân.
- Bón phân duy trì: Là bón lượng phân vừa đủ bù đắp lượng lân mà cây trồng lấy đi hàng năm, để ổn định lượng lân (P2O5) có trong đất.

Trong thực tế người ta có thể bón tập trung lượng phân lân lớn của một số vụ cây trồng vào một lần bón cho cây trồng nào có nhu cầu lân cao nhất trong hệ thống luân canh để giảm chi phí vận chuyển và bón phân (tiện cho việc cơ giới hoá) (bón cải tạo).

Tuy nhiên bón một lượng phân lân cải tạo lớn có thể dẫn đến việc cản trở hút các nguyên tố vi lượng đặc biệt là Zn ở cây (do bị cố định). Ngoài ra khi trong đất có nhiều sắt, nhôm ở dạng hoà tan và khoáng sét nếu bón lượng phân lân quá lớn vào đất chúng dễ chuyển thành dạng khó tiêu hiệu lực còn lại rất thấp gây lãng phí, ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của cây. Vì vậy cần bón phân đúng lúc và liên tục để tăng hàm lượng lân dễ tiêu trong đất. khác.

Xem đầy đủ bài viết tại đây